BREAKING NEWS

Ilir Demalia zbardh kulisat: Ju tregoj kurthin që Edi Rama po i ngre ‘Rithemelimit’, arsyet e vërteta të distancimit të grupit të Bardhit nga Lulzim Basha, panikun që ka shpërthyer brenda tyre dhe lajmet e hidhura që e presin Sali Berishën

Ilir Demalia zbardh kulisat: Ju tregoj kurthin që Edi Rama po i ngre
x
BREAKING NEWS

Idajet Beqiri: Kanë mbaruar hetimet për dosjen ‘CEZ-DIA’, përveç Metës, Berishës dhe Shkëlzenit rrezikon prangat një juriste amerikane, ish-presidenti po përgatitet për ditët e zeza në SPAK, ja strategjia që po ndjek për të shpëtuar nga arresti me burg...

Idajet Beqiri: Kanë mbaruar hetimet për dosjen ‘CEZ-DIA’,
x
BREAKING NEWS

Rama-Meta-Berisha ulen bashkë në tryezën e pazarit për të monitoruar SPAK dhe përmbysur reformën në drejtësi, ja pse është alarmuar “Treknëdëshi i Bermudës”

Rama-Meta-Berisha ulen bashkë në tryezën e pazarit për
x
BREAKING NEWS

Gati të fundoset grupi organizator i biznesit të armëve në Gërdec, prokurorët pritet të marrin në duar faktet nga Drejtësia Amerikane, nisen letër-porositë në SHBA, informacione do të merren edhe për Patrick Henryn, ja lidhja e tij me Delijorgjin dhe S...

Gati të fundoset grupi organizator i biznesit të armëve në
x
BREAKING NEWS

Daut Gumeni: Ja pse socialistët dhe Gentiana Sula bllokuan hapjen e dosjes së spiunit të Ilir Metajt, presim që ‘shiringa me ujë deti’ që u injektoi zyrtari i lartë i DASH prokurorëve të SPAK të sjellë arrestimin e ‘peshave të rënda’

Daut Gumeni: Ja pse socialistët dhe Gentiana Sula bllokuan hapjen e dosjes
x
BREAKING NEWS

Plas skandali, Kuvendi i Shqipërisë vihet nën akuzë për votimin pa kuorum të ligjit për Investimet Strategjike, ja si u shkallmua Kushtetuta nga mazhoranca, zbardhet mashtrimi

Plas skandali, Kuvendi i Shqipërisë vihet nën akuzë për
x
BREAKING NEWS

Pasuria e dyshimtë e “sheikut” të Kuvendit Laert Duraj që sfidon “ujqërit” e vjetër në politikë, banesë 200 mijë euro, 11 llogari bankare, fitime marramendëse nga qeratë, 180 mijë euro shitje pasurish, si i ka justifikuar milionat nga puna si emigrant,...

Pasuria e dyshimtë e “sheikut” të Kuvendit Laert Duraj
x
BREAKING NEWS

Ja pazaret e PS dhe Rithemelimit, si po mbrojnë korrupsionin e Klodian Allajbeut dhe Vilma Nushit, vjedhjet me “Hemodializën”, “Check Up”-in, “Laboratorët” dhe “Sterilizimin” janë të faktuara, priten arrestimet nga SPAK

Ja pazaret e PS dhe Rithemelimit, si po mbrojnë korrupsionin e Klodian
x

dossier-politike

CIA zbardh të vërtetën e krijimit të Partisë Komuniste, ja si u thirrën Miladin Popoviç dhe Dushan Mugosha, përplasjet që ndodhën në Tiranë

CIA zbardh të vërtetën e krijimit të Partisë Komuniste,

Zbardhet roli që kishin jugosllavët në krijimin e Partisë Komuniste Shqiptare. Kohët e fundit ka pasur shumë aludime mbi krjimin e kësaj force politike, por sipas CIA, autorët ishin Mladin Popoviç dhe Dushan Mugosha. Pasi nisi të kapitullojë Gjermania naziste, shqiptarët kërkuan ngihem e tyre dhe ata shkuan në Tiranë për të krijuar partinë. Në një dokument të deklasifikuar tregohen gjithë përplasjet që ndodhën në mbledhjet e para.

Nëntor 1948

Historia e intrigave dhe komploteve gjatë krijimit të Partisë Komuniste të Shqipërisë

Artikulli i mëposhtëm është shkruar nga një prej pionierëve të komunizmit në Shqipëri.

Para vitit 1941 në Shqipëri nuk kishte parti komuniste. Ka pasur vetëm tre grupe të cilët e kishin shpallur veten komunistë, grupi i Shkodrës, Grupi i “Të Rinjve” dhe grupi i Korçës. Por ata vazhdimisht përplasen me njëri-tjetrin. Këto tre grupe nuk kanë eksperiencë dhe edukim në marksizëm-leninizëm, prandaj në kanë arritur të përcaktojnë një linjë të qartë politike. Çdo grup vepronte sipas ideve dhe impulseve të tij politike, por shumica e aktivitetit përshinte polemika me dy grupet e tjera. Në fund të vitit 1941, pas hyrjes së Rusisë në luftë, grupet e Shkodrës dhe i “Të Rinjve” ndjenë nevojën e bashkimit dhe për këtë i bënë thirrje dhe grupit Korçës, por ai refuzoi. Komunistët shqiptarë e konsideronin Bashkimin Sovjetik si qendrën botërore të lëvizjes, të kërcënuar nga ushtria naziste, prandaj kërkuan ndihmë nga jashtë. Provinca shqiptare e Kosovës nën kontrollin e Jugosllavisë solli kontakte mes komunistëve shqiptarëve dhe stalinistëve jugosllavë Miladin Popoviç dhe Dushan Mugosha. Komunistët shqiptarë i shpjeguan atyre situatën e tre grupeve dhe i ftuan komunistët jugosllavë në Tiranë për të ndihmuar në formimin e Partisë Komuniste dhe tejkalimin e mosmarrëveshjeve. Dy jugosllavët u shoqëruan fshehtësisht në Tiranë dhe megjithëse nuk kishin autorizimin zyrtar të Partisë Komuniste jugosllave, ata dhe propozimet e tyre u pranuan. Propozimi i tyre i parë ishte takimi i përcaktimit të përfaqësuesve. Në konferencë do të kishte 16 përfaqësues nga tre grupet, me mision formimin e Partisë Komuniste. Përfaqësuesit prezantuan raporte të punës së tyre dhe kritikat ndaj punës së grupeve të tjera dhe pas kritikave e autokritikave, pati një diskutim të përgjithshëm që degjeneroi në sulme personale, si ato të kohëve të vjetra. Kur më në fund mbaruan diskutimet, jugosllavët me eksperiencë vërejtën frymën e sinqertë revolucionare të grupit të “Të Rinjve” dhe përfituan padrejtësisht nga modestia e tyre për të bërë kritikat e mëposhtme: Ata u thanë se fushata e agjitacionit nuk kishte qenë e madhe sa duhet dhe se grupi ishte mjaftuar vetëm me formimin e kuadrit dhe përkthimin e librave marksistë.

Debatet

Anmastas Lula dhe Xhepi, liderët e grupit të “Të Rinjve”, të mbështetur gjithashtu nga disa elementë të grupeve të tjera (si Vasil Shanto), iu përgjigjën kritikave absurde, si më poshtë: “Ne nuk pretendojmë se kemi bërë gjithçka që duhet të kishim bërë, por ju duhet të kuptoni se kjo që po sugjeroni nuk është diçka shumë e thjeshtë. Ju nuk i njihni rrethanat dhe zakonet e vendit tonë, ashtu siç nuk i njohim ne kushtet në vendin tuaj. Komunizmi është një doktrinë e importuar në Shqipëri, nuk është zhvillim i kushteve ekonomike e sociale të shoqërisë. Lëvizja komuniste këtu po kryhet nga intelektualët dhe veçanërisht nga studentët. Shqipëria është një vend i prapambetur agrar pa industri, ne nuk kemi për shembull, proletariatin industrial dhe rrjedhimisht as organizata proletare, ose të paktën asnjë si këto me qëllime ekonomike. Ju duhet të kuptoni se gjendja e kaluar dhe e tashmë nuk mund të shihet me të njëjtën dritë, pasi kushtet e reja janë tallëse për të parat. Në ditët e para të pushtimit të vendit tonë nga forcat fashiste, agjitacioni masiv dhe i hapur ishte i vështirë për dy arsye: suksesi i shpejtë i nazifashistëve bëri që populli ynë të humbasë shpresën për fitoren e forcave aleate dhe e dyta, në fillim të pushtimit, fashizmi nisi të përmirësonte kushtet ekonomike të vendit, për qëllimet e tij, duke e bërë gjendjen më të mirë se në kohën e mbretit Zog. Por megjithë këtë, ne kemi bërë sa kemi mundur për të qenë në kontakt me masat. Ne nuk jemi kufizuar me hartimet e platformës dhe përkthimin e librave, siç na akuzon grupi i Korçës, në një shembull të urrejtjes së tyre të vjetër për ne. Ne jemi të hapur për kritikat miqësore dhe i mirëpresim, sepse kritikat në ndihmojnë të përmirësohemi dhe të përgatitemi më mirë për të ardhmen. Ne jemi grupi i Të Rinjve, plot entuziazëm por nuk kemi eksperiencë, dhe kjo mund të thuhet edhe për dy grupet e tjera komuniste, të cilët në raportet e tyre ekzagjerojnë punën e kryer. Ne nuk kemi si qëllim vetëm të formojmë grupe aktive që të hyjnë mes masave me flamurë, por sa më shumë grupe të kemi aq më e thjeshtë do të jetë arritja e masave. Ne sapo mbaruan studimet, kemi shkuar në të gjithë vendin për të formuar kudo grupe studimi, numri i të cilave rritet çdo ditë. Këto grupe i kemi formuar në interes të kauzës sonë dhe jo për lavdi personale. Tashmë kemi më shumë aftësi për të influencuar masat dhe të veprojmë drejtpërdrejt kundër fashistëve dhe funksionarëve servilë vendas. Në konkluzion, ajo që është bërë, është bërë dhe nuk mund të ndryshohet. Disa kanë bërë më shumë, të tjerë më pak. Tani çështja është të bëjmë më të mirën tonë, si komunistë të mirë”. Por megjithë këtë deklaratë për justifikimin e punës së tyre, ata nuk mund ta kuptonin se pse dy jugosllavët stalinistë i shinin me negativitet. Gjithashtu, kur ata kërkonin më shumë detaje për urdhrat dhe shpjegimet e tyre, stalinistët nervozoheshin dhe i shihnin me superioritet. Sa herë që kishin nevojë për ndonjë justifikim ata përdornin shprehjen “intelektualizmi” për të fituar argumentin.

Mashtrimi

Në fund të diskutimeve Miladini i kërkoi konferencës së shqiptarëve ta lejonin të vinte emrin e Komitetit Qendror të Partisë. Shqiptarët pranuan, duke mos kuptuar manovrat e zakonshme të stalinistëve. Miladin kërkoi gjithashtu emrat e dy apo tre përfaqësuesve të secilit grup që do të zgjidheshin në Komitetin Qendror të Partisë dhe vendosi kushtin që kandidatët të mos ishin drejtues të mëparshëm të grupeve për të evituar konfliktet mes tyre. Shqiptarët edhe këtë argument e pranuan si të mirëqenë. Disa ditë më vonë, liderit e grupit të Të Rinjve mësuan se komiteti qendror i Partisë Komuniste të Shqipërisë ishte formuar nga liderët e grupeve të tjera dhe nga drejtuesit e tyre ushtarakë. Grupi i të rinjve u zhgënjye kur mësoi të vërtetën e manovrave të Miladinit dhe Dushanit, por nuk shprehën ankesa. Në fakt ata besonin se meqenëse Miladini kishte eksperiencë, ai duhet të kishte besimin e tyre dhe se po vepronte në interesin e partisë. Ata gjithashtu nuk dëshironin që Miladini të besonte se ata dëshironin të ishin me çdo kusht në komitetin qendror, pasi interesi i tyre ishte vetëm ideali komunist. Makinacionet e Miladinit ishin krejtësisht të natyrshme si burokrat stalinist, pasi urdhrat që kishte marrë nga superiorët e tij ishin vetëm krijimi i rretheve të agjentëve të besueshëm jugosllavë, që në momentin e kërkuar të zbatonin me përpikmëri politikat e Kremlinit. Miladini e kuptoi se grupi komunist shqiptar i “Të Rinjve” ishin të sinqertë dhe të ndërgjegjshëm për misionin e tyre, revolucionarë në kuptimin e vërtetë të fjalës dhe nuk mund të përdoreshin si vegla për planet e tij.

Formimi i klikës

Sapo u dërguan listat e luftëtarëve dhe materialeve komuniste nga tre grupet, në komitetin qendror të partisë, një nga jugosllavët, Dushan Mugosha nisi formimin e celulave të luftëtarëve. Por duke u trembur nga anëtarët e grupit të “Të Rinjve” ata përfshinë sa më shumë simpatizantë të grupeve të tjera rivale, për të pasur sa më shumë vota të siguruara në komitet. Shokët e pranuar u prezantuan me pretekstin se ishin të vetmit që kualifikoheshin për të qenë luftëtarë të partisë. Ata preferonin pranë tyre njerëz që nuk kishin arsim dhe karakter, prandaj i trembeshin komunistëve të vërtetë si ata të grupit të “Të Rinjve”. Gjatë konferencës së delegatëve për të zgjedhur komitetin rajonal të Tiranës në 1941, një luftëtar i grupit të “Të Rinjve” protestoi kundër këtij tipi menaxhimi, duke e quajtur “fashist” strategjinë e selektimit të fshehtë për zgjedhjen e kandidatëve. Këto fakte dhe të tjera me më pak rëndësi, kontribuuan në lindjen e pakënaqësive në grupin e “Të Rinjve”, të cilët i bënë thirrje ish-liderëve të tyre Anastas dhe Xhepi për të shprehur hapur pakënaqësitë. Por këta të fundit këshilluan shokët e partisë të tregoheshin të përgjegjshëm dhe të mos revoltoheshin pasi partia ishte e re dhe gabimet janë të paevitueshme. Por megjithse Anastasi dhe Xhepi ishin përpjekur të qetësonin komunistët e pakënaqur, duke folur në mbrojtje të partisë, përsëri Miladini dhe komiteti qendror i akuzoi ata për nxitje të konflikteve. Akuzat i revoltuan ata thellësisht, për vetë faktin se kishin qenë nga komunistët më të guximshëm jo vetëm gjatë kohës së fashizmit por dhe gjatë regjimit diktatorial të mbretit Zog.

Konfliktet e para

Sapo Miladini kishte konsoliduar pozitën e tij dhe të klikës së tij në Partinë shqiptare Komuniste, ai thirri kongresin me qëllim gjykimin e Anastasit dhe Xhepit për sjelljet e tyre fraksionale, dhe në konkluzion kongresi doli me këtë deklaratë: “Kemi provuar se ju të dy nuk jeni ende të çliruar nga fraksionizmi dhe ajo që është më e rëndë, keni qenë nxitësit kryesorë të këtij parimi edhe mes shokëve të tjerë të ish-grupit tuaj. Ju duhet të pranoni se jemi një pengesë për partinë. Kongresi kërkon që ju të pranoni gabimet tuaja dhe të bëni autokritikë”. Përveç Miladinit dhe agjentëve të tij të komitetit qendror, në Kongres ishte prezent dhe një individ që 3 muaj më parë vetë Miladini e kishte akuzuar se ishte agjent i shërbimeve të inteligjencës. Megjithë akuzat e rreme, Anastasi dhe Xhepi nuk protestuan, por lejuan që Kongresi të vazhdonte kursin e tij. Ata të dy dhanë përgjigjen e mëposhtme: “Kur gjërat nuk shkojnë ashtu siç duhet në parti, kjo ndodh sepse diku ka një pengesë. Ne e pranojmë se kjo pengesë është fryma e grupit të vjetër. Por ju nuk duhet ta gjykoni në mënyrë unilaterale frymën e grupit tonë. Meqenëse ne jemi marksistë, problemet duhet t’i zgjidhim me anë të materializmit dialektik, ju e dini se nuk ka efekt pa shkak. Fryma e grupit që manifestohet nga ne ekziston në nivele edhe më të larta në dy grupet e tjera, të cilat janë nën udhëheqjen e partisë. Ndërsa zhdukja e frymës së grupit mes liderëve do të sillte dhe reduktimin e motivimit ndaj kauzës. Por meqenëse ju keni marrë pushtetin për të na gjykuar dhe për këtë arsye nuk mund të gjykoni gabimet tuaja, në interes të partisë ne nuk mund të bëjmë asgjë por vetëm të mbyllin sytë. Ne e përsërisim se fryma e grupit të vjetër do të zhduket vetëm kur të jepni prova të paanësisë deh të drejtësisë”. Ndërsa më pas Miladin Popoviç tha dhe fjalën mbyllëse: “Nëse komiteti qendror vendos të heqë emrat tuaj nga partia, apo nëse duke marrë parasysh kualifikimet tuaja si ish-revolucionarë dëshiron të ruajë kontaktet, jeni të gatshëm të pranoni vendimet e tij? Nga ana tjetër ne duhet t’ju paralajmërojmë se nëse vazhdoni qëndrimin armiqësor partia do të marrë masa më të ashpra ndaj jush”.

Roli i Mugoshës dhe Popoviç

Edhe një fëmijë mund ta kuptonte se Komiteti Qendror i Partisë Komuniste shqiptare ishte vetëm një etiketë dhe se komiteti i vërtetë ishin vetëm Miladin Popoviç dhe Dushan Mugosha. Të gjithë e kishin kuptuar se anëtarët e tjerë të komitetit qendror ishin vetëm zbatues të urdhrave të Miladinit. Anastasi dhe Xhepi, gjithnjë me shpresën se gjërat do të përmirësoheshin, nuk mund të mbanin qëndrim armiqësor, por përkundrazi ata pranuan të ishin gjithmonë të gatshëm ndaj thirrjes së partisë. Më vonë, megjithëse kishin pranuar bashkëpunimin e ofruar nga Miladini, ata nisën të trembeshin se sulmet e tij sistematike nuk do të sillnin asgjë të mirë. Ata nisën të besonin se ai ishte një shovinist dinak serb, që nën maskën e komunizmit kërkonte të krijonte klikën që i shërben vendit të tij, duke marrë peng lëvizjen komuniste shqiptare. Por drejtuesit e grupit të “Të Rinjve” menduan se ishte më mirë që t’ia linin Komitetit Qendror përgjegjësinë për situatën, duke preferuar të tregoheshin tolerantë dhe jo të bëheshin shkaktarë të prishjeve brenda partisë. Megjithëse ishin përjashtuar nga partia, ata kryen me përkushtim detyrat që i ngarkoheshin. Por ndershmëria dhe përkushtimi revolucionar i irritonte burokratët e klikës, dhe megjithëse ata admiroheshin nga luftëtarët, duhet të eliminoheshin me çdo kusht. Për të arritur këtë drejtuesit urdhëruan që ata të mbaheshin nën vëzhgim të rreptë, dhe veçanërisht Anastasi dhe Xhepi. Këta të dy e kuptuan që po vazhdoheshin por nuk protestuan pasi e dinin se kontrolli dhe disiplina është e nevojshme në parti. Ajo që i habiti ata ishte përdorimi i njerëzve që nuk kishin minimumin e edukimit marksist dhe ishin të pakualifikuar për detyrën. Për më tepër Komiteti i kërkoi agjentëve të bënin raportime negative mbi kolegët e monitoruar. Koloegët e monitoruar mendonin se partia po i vëzhgonte për të dalluar dhe korrigjuar gabimet e tyre, por parimi i Leninit për kontrollin e partisë nga maja në detaje nuk funksionoi kurrë në partinë komuniste shqiptare. Nëse dikush kritikonte drejtimin e partisë, atij jo vetëm që i hiqej e drejta të bënte kritika por diskreditohej duke u quajtur Xhepist, Trotskist, sabotator etj. Kështu për të evituar që të binin pre e këtyre sjelljeve, shokët e partisë nuk guxonin më të kritikonin gabimet që vinin re.

Eliminimi i opozicionit

Por përballë kritikave të vazhdueshme dhe humbjes së terrenit, klika burokratike kërkonte ta nxirrte veten nga pozita e sikletshme, kësaj radhe me anë të atentateve ndaj anëtarëve revolucionarë të papërkulshëm. Kështu ndodhi me Anastas Lulën, marksist-leninistin më të njohur në Shqipëri.  Sapo shoku i partisë Difi zgjoi për vrasjen, ai shkoi të takonte shokun Xhepi për të diskutuar zhvillimin deh atë që duhej bërë më tej. Difi ishte komisari politik i batalionit të Mallakastrës, që asokohe ishte njësia më e madhe ushtarake partizane. Difi informoi Xhepin sesi Komiteti Qendror e kishte dënuar me vdekje si atë deh Anastasin. Ai përshkroi vrasjen e Anastasit dhe tha se edhe Xhepi do të vritej fshehtësisht gjatë natës, por do varrosej me nderime për arsye të popullaritetit të madh në Vlorë. Duke pranuar se po thyente disiplinën e partisë, Difi tha se duhej gjetur një mënyrë për t’i dhënë fund fushatës kundër individëve, dhe akuzoi komitetin qendror se ishte vetëm një klikë që po kërkonte të monopolizonte udhëheqjen e partisë. Prandaj, tha ai, ata kërkonin të eliminonin të gjithë revolucionarët e vërtetë. Ai i bëri thirrje Xhepit të gjenin një mënyrë për t’i dhënë fund aktiviteteve të klikës partiake. Xhepi tha se mënyra më e mirë komuniste do të ishte thirrja e një kongresi ku të ishin prezentë të paktën dy anëtarë të secilit grup, së bashku me përfaqësuesit e komiteteve rajonale të Vlorës dhe dy anëtarë të Komitetit Qendror (meqënëse Vlora ishte një nga qendrat më revolucionare, mendohej se zbatimi i direktivave leniniste do të bëhej më mirë aty). Qëllimi i këtij kongresi do të ishte ekzaminimi i gabimeve të partisë dhe dënimi i fajtorëve. Por megjithë faktin se më shumë se 80 për qind e luftëtarëve dëshironin thirrjen e kongresit, komiteti rajonal i Vlorës dhe komiteti qendror e kundërshtuan fuqimisht idenë. Fillimisht ata pretendonin se ishin dakord me idenë e kongresit, vetëm për të fituar kohë në përgatitjen e planit për eliminimin anëtarëve më aktivë të partisë.