Emin Riza: Kujdesi për monumentet e kulturës duhet të jetë i vazhdueshëm, fatkeqësisht kemi një rënie të Institutit të Monumenteve të Kulturës

Dita Kombëtare e Trashëgimisë Kulturore riktheu sërish në vëmendje problemet, që sipas specialistëve të fushës duhet treguar më shumë kujdes për të njohur gjendjen e monumenteve të kulturës në vend. Në Ditën Kombëtare të Trashëgimisë Kulturore akademiku Emin Riza u shpreh se kujdesi duhet të vijë në rritje për monumentet e kulturës nga Ministria e Kulturës, si dhe institucionet e tjera për trashëgiminë kulturore. Por sipas akademikut Riza IMK sot (Instituti Kombëtar i Trashëgimisë Kulturore) nuk është më si dikur. “Fatkeqësisht Instituti i Monumenteve të Kulturës ka një rënie të theksuar në shumë drejtime, duke filluar në radhë të parë dhe në zgjedhjen e drejtuesve të institutit, sepse më përpara drejtuesi i IMK dilte nga vetë kolektivi. Nuk ka në vendin tonë shkolla të posaçme, as në vende të tjera për të formuar specialistë për studimin e gjinive të ndryshme të monumenteve të kulturës. Shqipëria duke pasur një Institut të Monumenteve të Kulturës shumë të rëndësishëm dikur me punë dhe nëpërmjet punës arriti që ngrejë mjaft mënyrën se si duhet formuar grupimi i studiuesve sipas fushave të ndryshme, duke qenë ato tri kryesoret: banesat, ndërtimet e kultit dhe ndërtimet mbrojtëse”, thotë  Riza. Sipas akademikut Emin Riza kujdesi për monumentet e kulturës në vend duhet të jetë i  vazhdueshëm. Ai thotë se përballë gjendjes që është sot ku nuk kanë munguar edhe problemet më parë, njohja e gjendjes së monumenteve të kulturës ka rëndësi, gjë e cila duhet bërë nga institucionet përgjegjëse në fushën e trashëgimisë kulturore. “Duhet që kujdesi i monumenteve të kulturës të jetë i përhershëm dhe i vazhdueshëm, ku ai lidhet në radhë të parë me njohjen e vazhdueshme të gjendjes së këtyre monumenteve. Për arsye se duke qenë ndërtime shumë shekullore shpesh shkatërrimi është pjesë aktive e jetës së këtyre monumenteve të kulturës, ndaj duhet që vazhdimisht të mbikëqyret gjendja ekzistuese e tyre në mënyrë që sapo të konstatohet një prishje disi e vogël ajo patjetër duhet të riparohet, sepse prishja e vogël mund të bëhet e madhe. Riparimi natyrisht është një zgjidhje e nevojshme e domosdoshme, por nuk është se kthen vlera origjinale, ndalon prishjen e mëtejshme të monumenteve, degradimin e tyre”, thotë Riza.

Puna dikur me monumentet e kulturës

Akademiku Riza është autor i shumë projekteve dhe drejtues i punimeve të restaurimit, por ka përgatitur dhe dosjet për cilësimin e Gjirokastrës e të Beratit “Pasuri Botërore” prej UNESCO-s. Akademiku Riza më parë ka shprehur se sa kohë që Instituti i Monumenteve të Kulturës pati brezin e parë dhe të dytë të restauratorëve ka qenë institucioni më i mirë për restaurimin e monumenteve të kulturës jo vetëm në vendin tonë, por sipas tij kjo është pohuar dhe nga specialistë të huaj të trashëgimisë kulturore.  “Shqipëria është paraqitur siç e thonë dhe shumë të huaj specialistë një nga vendet më të shquara në Europë për trajtimin e trashëgimisë kulturore, duke përfshirë këtu dhe ndërtimet e thjeshta, si banesat që janë shumë përfaqësuese të mënyrës së jetesës. Shqipëria ka ditur që ti marrë dhe ti analizojë siç duhet këto, duke dhënë një kontribut thelbësor për të kaluarën e popullit shqiptar”, thotë akademiku Riza. 29 shtatori u shpall Dita Kombëtare e Trashëgimisë në vitin 2003.