Demokracia dhe vetëdija qytetare

Duke ecur rrugëve të Tiranës, dëgjon se bisedat përqendrohen se kush do të jetë fitues i Big Brother, apo sa e bukur ishte prezantuesja e televizionit etj. Duket  sikur çdo gjë është në rregull. Argumenti është se në vend që të përfshihemi në diskutime kuptimplota dhe të shkëmbejnë ide, ne jemi bërë më të fokusuar në konsumimin e mediave argëtuese dhe vizuale, si filmat, shfaqjet televizive dhe mediat sociale. Kjo ka çuar në një zhvendosje nga shkëmbimi i ideve dhe opinioneve të bazuara në prova dhe arsye, në një kulturë të bazuar në paraqitjet sipërfaqësore dhe kulturën e të famshmëve. Kur një popullsi shpërqendrohet nga gjëra të vogla, kur jeta kulturore ripërcaktohet si një raund i përhershëm argëtimi, kur bisedat serioze publike bëhen në një formë  bisedash argëtuese,kur, me pak fjalë, një popull bëhet audiencë dhe biznesi i tyre publik një akt argëtues , atëherë një komb e gjen veten në rrezik; kulturë-vdekja është një mundësi e qartë. Në kohën e diktaturës ne ishim të privuar nga liritë e të drejtat tona dhe shumica e librave ishin të ndaluar dhe ne ishim në çdo moment të survejuar nga Big Brother që në atë kohë ishte partia e punës . Dukej sikur jetonim në skenarin e librit të George Orwell “1984”. Vepra më e famshme e Orwell, "1984", përshkruan një botë ku qeveria ushtron kontroll absolut mbi çdo aspekt të jetës së qytetarëve. Shteti e ruan pushtetin nëpërmjet përdorimit të propagandës, mbikëqyrjes dhe dhunës brutale, madje edhe mendimet dhe emocionet individuale i nënshtrohen kontrollit të shtetit. Orwell besonte se kërcënimi më i madh për lirinë individuale ishte ushtrimi i drejtpërdrejtë dhe i hapur i pushtetit shtetëror, dhe ai e shihte rrezikun e totalitarizmit si rezultat i gatishmërisë së njerëzve për t'iu nënshtruar autoritetit në vend që t'i rezistonin atij. Pas viteve 90 entuziazmi dhe shpresa midis nesh ishte shumë e madhe . Si përfundim ishim të lirë dhe mund të vetëvendosnim për fatet tona dhe filluam të përfytyronim jetën tonë si në perëndim . Por ç’ndodhi në fakt ? Faktet tregojnë se ne jemi bërë më pak të interesuar për debatin dhe diskutimin e arsyetuar dhe më shumë të interesuar për paraqitjet dhe  anën sipërfaqësore. Kjo mund të çojë në mungesë të të menduarit kritik dhe një dështim për t'u përfshirë me çështje komplekse në një mënyrë kuptimplote. Aldous Huxley në librin e tij “Brave New World” thotë se “Një shtet totalitar me të vërtetë efikas do të ishte ai në të cilin ekzekutivi i plotfuqishëm i bosëve politikë dhe ushtria e tyre e menaxherëve kontrollojnë një popullsi skllevërish që nuk duhet të detyrohen, sepse e duan skllavërinë e tyre”. Vepra më e famshme e Huxley, "Brave New World", portretizon një shoqëri të ardhshme ku njerëzit janë të kushtëzuar që nga lindja të jenë të kënaqur me rolet e tyre të caktuara në një hierarki të ngurtë shoqërore. Shteti ruan kontrollin duke manipuluar dëshirat e qytetarëve dhe duke kufizuar aksesin e tyre në informacione që mund të sfidojnë botëkuptimin e tyre. Huxley besonte se kërcënimi më i madh për lirinë individuale në botën moderne nuk ishte shtypja e dhunshme, por format delikate të kontrollit shoqëror që mund t'i bënin njerëzit të vetëkënaqur dhe pasivë. Në fakt a nuk po ndodh kështu në Shqipëri? Duket sikur njeriu më i famshëm në Shqipëri do të jetë fituesi i Big Brother , apo personazhet e show biznesit dhe opinionistët që flasim me fjalor vulgar për të tërhequr vëmendjen e shikuesve. Pra ndodh si te fraza "nuk ka biznes si biznesi i shfaqjes (Show Business)" që do të thotë që industria e argëtimit, veçanërisht shfaqjet live si teatri dhe muzika, është unike dhe e pakrahasueshme me çdo industri tjetër. Ajo sugjeron që biznesi i argëtimit është magjepsës, emocionues dhe ka njëfarë magjie që nuk gjendet në biznese të tjera. Fraza përdoret shpesh për të theksuar rëndësinë e argëtimit dhe vlerën e arteve., dhe injoranca e rezultatit është e pafalshme. A nuk ndodh kështu  kudo tek ne ? Në parlament kemi një show të vërtetë . Të gjithë deputetët mundohen të tregohen të ashpër e të fortë para kamerave dhe pas tyre mundohen të bëjnë marrëveshje në kurrizin tonë . Dëgjojmë që Saliu para kamerave thotë se ambasadorët e huaj bëjnë orgji , apo ambasadorët amerikanë e anglezë janë të korruptuar dhe marioneta të Edi Ramës dhe ndjekësit fanatik të tij dëfrehen dhe nuk mendojnë se ishin pikërisht SHBA dhe Anglia që shpëtuan kombin tonë nga zhdukja dhe çliruan Kosovën, ndërsa Saliu e çoi Shqipërinë në katastrofë në 97 . Ndërkohë Edi Rama thotë se mediat kundra tij janë kazan dhe e ka kthyer qeverisjen ne një show biznes , ndërkohë që korrupsioni po e gërryen këtë vend dhe e ka shpopulluar vendin duke e lënë vendin më të varfër në rajon. E njëjta gjë ndodh edhe me opinionistët në televizione . Andi Bushati e të tjerë dalin në televizion dhe përdorin fjalor vulgar ndaj ambasadores amerikane dhe komunitetit ndërkombëtar, duke krijuar një show me qëllim që të tërheqin shikues dhe duke  shmangur thelbin e problemit .E gjitha kjo duket si një shfaqje tragjikomike , ku sipas Andi Bushatit dhe Fatos Lubonjës, skenari është përgatitur nga ambasadorja amerikane në bashkëpunim me ambasadorin britanik dhe regji të Komunitetit Europian. Saliu është në rrolin kryesor dhe përcakton kriminelin Edi Rama që duhet eleminuar . Në lojë hyn Iliri, që mendon të këpusë në mes të fortin e vendit Edi Rama, por i del një problem, është shumë i gjatë. Ndoshta do ta këpusë në zgjedhje, ku sipas Monikës që e ka parë në filxhan , kjo është e sigurtë. Fatos Lubonja që këtë radhë e ka vendosur të jetë pro Saliut i vjen në ndihmë Monikës ,që po nuk i del parashikimi , të shpallet hajdut i tërë kabineti qeveritar , gjë që nuk është çudi. E njëjta gjë ndodh me emisionet e lajmeve . Nuk dua të them se lajmet televizive synojnë qëllimisht të privojnë shqiptarët nga një kuptim koherent dhe kontekstual i botës së tyre. Dua të them që kur lajmet paketohen si argëtim, ky është rezultati i pashmangshëm. Dhe duke thënë se emisioni i lajmeve televizive argëton por nuk informon, po them diçka shumë më të rëndë se sa po privohemi nga informacioni autentik. Unë po them se po humbasim kuptimin tonë për atë që do të thotë të jesh i informuar mirë. Ajo që po ndodh është se ne i marrim të gjitha informacionet nga televizioni dhe mediat sociale dhe ne nuk flasin më me njëri-tjetrin, ne argëtojnë njëri-tjetrin. Ne nuk shkëmbejnë ide, shkëmbejnë imazhe. Ne nuk debatojnë me propozime; ne debatojnë me pamjen e bukur, dhe veshjet e aksesorët firmato .Ne kemi harruar totalisht librat dhe harrojmë se librat ofrojnë një thellësi njohurish që shpesh mungon në TV dhe media sociale. Librat janë shkruar nga ekspertë dhe studiues të cilët kanë shpenzuar vite duke hulumtuar dhe shkruar për temat e tyre. Ato ofrojnë një nivel detajesh dhe nuancash që shpesh nuk është e mundur në një segment të shkurtër televiziv ose në një postim në media sociale. Librat gjithashtu mund të ofrojnë një këndvështrim më të gjerë mbi një temë, duke mbuluar historinë, kontekstin dhe implikimet e saj në të ardhmen. "Një dhomë pa libra është si një trup pa shpirt”, thoshte Cicero. Jemi në një moment historik që të gjithë ne duhet të pyesim veten: “Ku po shkojmë kështu ?”. Ka ardhur koha të krijojmë një kulturë leximi: dhe të limitojmë kohën që u dedikojmë programeve pa vlera në tv duke i dedikuar kështu më shumë kohë vetes tonë dhe komunitetit tonë .