Reforma territoriale duhet t’u shërbejë qytetarëve, jo partive

Këto ditë  ka nisur punën Komisioni për  Reformën territoriale dhe zgjedhore. Është pozitiv fakti se kjo Reformë, ndryshe nga reforma që u hartua në vitin 2015, po bëhet në bashkëpunim me përfaqësuesit e opozitës dhe ka premise që  të jetë në shërbim të   interesave të të gjithë komuniteteve. Duhet thënë se reforma e hartuar para tetë vjetëve, nuk pati pritshmërinë e duhur. Bashki të tilla të mëdha, si kjo e Tiranës, me afro 1 milon banorë dhe me shtrirje nga Kërraba në kufi me Elbasanin, deri në Ndroq, që ndan me fshatrat e bashkisë së Durrësit, është vështirë  të administrohet efektivisht. Po kështu bashkitë Fier Durrës dhe Elbasan, që  kanë një numër të madh banorësh dhe një shtrirje të gjerë gjeografike, kanë patur mangësi në menaxhimin e problemeve dhe nuk iu kanë përgjigjur sa e si duhet  kërkesave të banorëve të tyre. Organizimi në njësi kaq të mëdha, ka bërë që të mbeten larg vëmendjes  fshatrat e largëta. Është kjo arsyeja që  ndonëse fshatrat e qendrave të njësive administrative kanë një zhvillim të dukshëm, në infrastrukturë,  ajo e fshatrave të thella  ka mbetur po aty ku ishte, në mos është përkeqësuar. Tani që reforma është në duart e partive, duhet bërë përpjekja maksimale, që ajo t’u shërbejë sa më efektivisht e në mënyrë të barabartë  të gjithë banorëve, si në qytet dhe fshat, pa bërë diferencime në investime. Në regjimin e Sali Berishës, u bë vërtet një Reformë territorial, gjoja demokratike, u hartuan  ligje me frymë perëndimore, siç ishte ai “Për vetëqeverisjen vendore” që përgjithësisht ishte i mirë, por që  nuk u zbatua konkretisht si duhet, duke mos u shpëtuar ndikimeve  partiake. Mazhoranca e drejtuar nga Sali Berisha, më shumë realizoi reforma elektorale, që të siguronte më lehtë fitoren, se sa territorial që  të ishin efektive dhe  në dobi të gjithë komunitetit. Pasi  regjimi i Berishës, që  nisi  revanshin që në fillimet e tij, humbi shumicën e komunave, përdori një dredhi  territoriale që u parapriu zgjedhjeve të përgjithshme, duke krijuar zona elektorale me  grupe të mëdha komunash socialiste, të cilat nuk kishin asnjë arsye bashkimi, e duke copëtuar zona elektorale që ishin bastione të PD, me qëllim që të fitonte shumicën e deputetëve  në parlament. Kështu komuna e Funarit, me shtrirje deri kufi me Tiranën, u bashkua me Shushicën, që shtrihej matanë Shkumbinit, deri në kufi me Gramshin, e që nuk i lidhte asgjë, as si territor dhe as në  marrëdhënie sociale e zakonore. E kështu, duke shfrytëzuar pushtetin qendror, u  përdorën të gjitha format  që të bllokoheshin  investime në bashkitë dhe komunat socialiste. Madje, vetë kryetari i PD i asaj kohe, e shprehu hapur: “asnjë investim në komunat që kanë fituar komunistët!” Pra edhe pse në krye të komunave socialiste, u zgjodhën  njerëzit më të ndershëm, më të arsimuar dhe të përkushtuar, kreu i pëdëistëve i quante ata “komunistë”! Qeveria Berishiste nuk pyeste  për rregulla e ligje. Kështu në ligjin “Për  vetëqeverisjen vendore” thuhej se kryetari i komunës dhe  bashkisë, shkarkohet  me dekret  të  Presidentit të Republikës, me propozim të Këshillit të Ministrave, për shkelje të rënda të Kushtetutës, apo shkelje të tjera flagrante. Por  qeveritarët  berishistë të pangopur me pushtet, me shkelje të syrit  të Saliut, i cili përqendroi në duart e tij gjithë pushtetet, filloi t’i shkarkojë disa kryetarë komunash socialistë, duke dërguar në vend të tyre, të deleguar nga qeveria qendrore, të paaftë, pëdëistë fanatikë  të qeverisë. Ky dhunim i ligjit bëhej, jo vetëm për të treguar se gjoja “socialistët nuk ishin të aftë të qeverisnin” , por edhe “për të pastruar fushën” nga kryetarët në bastionet socialiste,që PD  të fitonte  “rehat”  zgjedhjet e 26 majit që po afroheshin. Kështu u bë batërdia në disa bashki e komuna. Pasuria e ish kooperativave u përqendrua në një dorë të një grupi pëdëistësh që kishin mbështetjen e qeverisë qendrore. Kryetarëve të komunave socialiste  iu hoqën të gjitha kompetencat dhe atyre u mbeti vetëm të paguanin administratën që kishin nën kontroll, dhe atë shpesh nëpërmjet një presioni të papërballueshëm nga qendra. Ndodhnin probleme të rendit në komunë, por polici nuk i  përfillte fare drejtuesit e saj, sepse nuk kishte asnjë lloj varësie prej tyre. Nuk bëhej mësim në shkolla, e mësuesit livadhisnin, sepse ata emëroheshin nga “drejtoria e tyre” që ishte krejt pëdëiste. Mjekët e infermierët braktisën shërbimin në qendrat shëndetësore, por komunat nuk kishin asnjë të drejtë kontrolli mbi ta , vetëm konstatonin mangësitë me  relacione. Duhet   thënë se, edhe pse është bërë rotacioni i mazhorancave, dhe janë hartuar ligje përgjithësisht të mira, pushteti vendor nuk e ka gjetur akoma plotësisht veten për të qenë ai që duhet të jetë. Dikur funksiononin  komitetet ekzekutive , analogji e bashkive të e sotme, por ama kishin më shumë  kompetenca, pavarësisht se ishin nën diktatin e politikës së partisë dhe centralizimit demokratik. Çdo rrethi i planifikohej buxheti i duhur në përputhje me numrin e popullsisë dhe sipërfaqen territoriale që mbulonte, dhe askush nuk mund të luante me fondet. S’kishte atëhere tenderë korruptivë dhe zhvatje  mafioze të buxhetit. Çdo komitet ekzekutiv kishte seksionet e tij dhe në përputhje me funksionet e tyre, bënte dhe planifikimin e fondeve për zhvillimin e infrastrukturës.  Nuk kishte kaq shumë drejtori të përgjithshme e agjenci zhvillimi në qendër e në rajone si sot, të cilat në shumicën e rasteve  gllabërojnë fondet e pushtetit lokal.  E çfarë kanë ndryshuar dhe çfarë cilësie në punë kanë sjellë  gjithë këta instanca, me administrata të fryra që funksionojnë sot, të cilat më shumë e shpërndajnë përgjegjësinë se sa rrisin eficencën e funksionimit. E përse duhen p.sh. krahas drejtorisë në dikaster, edhe një Drejtori e Përgjithshme e Arsimit Parauniversitar, një Drejtori Rajonale, një Zyrë Arsimore Vendore, dhe një tjetër që ndjek  problemet e arsimit në bashki. Nëse të bie një hall, interesuari  këta nuk ia arrin t’i shkelë dot me këmbë, e jo më ta zgjedhës atë. Nëse një mësuesi nga fshati Korrë, mbi 30 km larg Elbasanit, nëse nuk ia zgjedh shqetësimin  ZVA e kësaj bashkie,i duhet të shkojë deri në DRAP ,Korçë, për të zgjidhur hallin e tij, Po kështu drejtori mbi drejtori funksionojnë  edhe në  sektorin e shëndetësisë, bujqësisë, transportit etj. Prandaj kam mendimin që këta të  përqendrohen në një drejtori të vetme , që të funksionojë  me kompetenca të plota, në varësi të bashkisë. Edhe tani këto copëzash drejtoreshë,  apo zyra vendore, mundohen të zgjidhin problemet e të hiqen të pavarura, por dorëzohen shpejt, sa herë ua tërheqin litarin nga lart. Po kështu duhet parë me kujdes se ç’do të bëhet edhe  me  Këshillat e Qarqeve, të cilët deri tani nuk kanë asnjë kompetencë. Prandaj, ndërkohë  që lufta partiake nuk është më aq e ashpër, duhet bërë një reformë territoriale jetëgjatë, që t’i shërbejë rritjes së efiçencës ekonomike vetëqeverisjes së pushtetit vendor, që ai të vihet sa më mirë në shërbimit të qytetarit. Për këtë duhen jo vetëm mendimi i deputetëve , anëtarë të komisionit, por të tërhiqet edhe eksperienca e specialistëve të bazës, si dhe e grupeve të interesit. Madje për këtë  Reformë  mund të bëhet edhe  një Referendum mbarëkombëtar.