Alarmohet SHBA, grupet serbe po tentojnë të vendosin në zbatim axhendën anti-NATO të Vladimir Putinit në Ballkan, ja pse Perëndimi po toleron politikën me “dy karrige” të Vuçiçit

Dy vendet joperëndimore me agjenda në Ballkanin Perëndimor që shqetësojnë më shumë SHBA-në dhe BE-në janë Rusia dhe Kina. Eksperti amerikan i gjeopolitikës Giorgio Cafiero thotë se Uashingtoni dhe Brukseli e shohin integrimin e shteteve të Evropës jugore/qendrore në BE dhe NATO si të domosdoshëm për stabilizimin e rajonit dhe për të kundërshtuar ndikimin e Moskës dhe Pekinit në Ballkanin Perëndimor. Shqetësimet perëndimore për veprimet e Moskës në Ballkanin Perëndimor u rritën pas ofensivës së plotë ushtarake të Rusisë kundër Ukrainës vitin e kaluar. Megjithëse Rusia nuk mund të konkurrojë ekonomikisht me Perëndimin në rajon, Moska mund të nxisë destabilitet në Ballkanin Perëndimor me përpjekje dhe burime minimale. Rusia përfiton nga tensionet etnike, ndarjet fetare dhe ankesat historike në ish-republikat jugosllave për të minuar interesat e Perëndimit në stabilizimin e Ballkanit Perëndimor, si dhe integrimin e këtyre vendeve në BE dhe NATO. Lojtarët lokalë të lidhur me interesat e Moskës janë çelësi për aftësinë e Rusisë për të siguruar ndikim në rajon. Vendi i Ballkanit Perëndimor më afër Rusisë është Serbia, e cila, përveç Bjellorusisë, ishte i vetmi vend evropian që nuk vendosi sanksione ndaj Rusisë në shkurt të vitit 2022. Aktorët etnikë serbë dhe pro-rusë në vendet fqinje – Presidenti i Republikës Srpska, Milorad Dodik në Bosnje dhe Hercegovina, Demokracia e Re Serbe në Mal të Zi dhe Lista Srpska në Kosovë ndihmojnë Moskën të ushtrojë ndikimin e saj në Evropën Jugore/Qendrore.

Alarmi i SHBA

Që nga shkurti i vitit 2022, SHBA ka qenë gjithnjë e më shumë e shqetësuar për këto grupe serbe që ndërmarrin veprime që mund të avancojnë axhendat e Kremlinit kundër BE-së dhe NATO-s. Brenda këtij konteksti, administrata Biden ka vazhduar politikat e epokës Trump, të cilat akomodojnë gjithnjë e më shumë qeverinë e presidentit serb Aleksandër Vuçiç. Mendimi është se Beogradi është i nevojshëm për të frenuar këta aktorë serbë të orientuar nga Moska. Prandaj, ruajtja e stabilitetit në Ballkanin Perëndimor kërkon lëshime ndaj Beogradit. Disa zëra në disa nga fqinjët e Serbisë dhe në Uashington shpesh akuzojnë administratën e Presidentit Joe Biden për “qetësimin “ e Serbisë revanshiste.

Prapaskenat

Fillimisht, nuk ka pasur asnjë kohë që nga shpërthimi i Jugosllavisë, në të cilën Beogradi të ketë qenë aq i integruar me Perëndimin sa është sot. Ushtria e Serbisë koordinohet me NATO-n shumë më shpesh sesa me ushtrinë ruse. Në mesin e pesë partnerëve kryesorë të eksporteve të Serbisë, katër janë në BE (Gjermani, Itali, Rumani dhe Hungari) ndërsa Rusia nuk hyn në atë listë. Rusia gjithashtu vlerëson të ketë një vend në Evropën Qendrore që është po aq miqësor ndaj Moskës sa është Serbia. Edhe nëse Rusia ka qenë e zhgënjyer me disa nga votat e Serbisë në OKB për Ukrainën dhe bashkëpunimin e Beogradit me SHBA-në dhe NATO-n, Kremlini është pragmatik dhe e kupton se asnjë vend në zemër të Evropës nuk do të jetë më i ngrohtë ndaj Moskës sesa Serbia. Kjo i jep Vuçiçit hapësirë për të punuar me Perëndimin më shumë sesa do të donte Putini. Gjashtë shtete që janë anëtare të BE-së dhe/ose NATO-s dhe dy kandidate të BE-së e rrethojnë Serbinë pa dalje në det. Beogradi e di se Perëndimi lehtë mund të ushtrojë presion mbi Serbinë. Tashmë embargoja e naftës e BE-së e dhjetorit 2022 e detyroi Serbinë të largohej nga nafta ruse. Nëse Beogradi e shtyn zarfin shumë larg për të sfiduar Perëndimin, mund të ketë çmime të mëdha që serbët të paguajnë. Në fund të fundit, Vuçiç duhet të kuptohet si një lider mendjemprehtë, i cili lundron me mjeshtëri paqëndrueshmërinë gjeopolitike, duke luajtur me mjeshtëri aktorë të ndryshëm kundër njëri-tjetrit për të maksimizuar ndikimin e Serbisë. Vuçiç është i vetëdijshëm për vlerën e tij si për Perëndimin ashtu edhe për Rusinë dhe nuk dëshiron që Serbia të jetë plotësisht e varur nga asnjëra – as nuk është në gjendje të antagonizojë së tepërmi asnjërën. Ndërsa konkurrenca e fuqive të mëdha intensifikohet dhe e ardhmja e të ashtuquajturit "rendi i bazuar në rregulla liberale" të Perëndimit vihet në pikëpyetje, Beogradi dëshiron të mbajë opsione të hapura dhe të mbajë marrëdhënie të forta me Rusinë dhe Kinën. Kjo nuk është ajo që Perëndimi dëshiron nga Serbia. Por për Beogradin, kjo është një qasje pragmatike ndaj politikës së jashtme.