Teodor Vaso: Ju rrëfej disa probleme dhe të vërteta të futbollit pa maskë, pas De Biazit luhet një futboll tjetër

Futbolli shqiptar ka mjaft probleme. Ato nisin nga infrastruktura, puna e dobët me të rinjtë, mungesa e mbështetjes financiare, paaftësia e drejtuesve, e shpesh edhe nga organizimi i dobët e i paorientuar. Kombëtarja do të testohet së afërmi në kualifikueset e Europianit duke pasur në krye një trajner brazilian, kurse kampionati po prodhon gjithnjë e më pak elementë cilësorë për ekipin përfaqësues. Klubet kanë luhatje të llahtarshme, ndërsa pozita e trajnerit shqiptar është aq e paqëndrueshme sa s’ka fjalë të përshkruhet. Mungesa e disa klubeve të traditës ka sjellë ulje të cilësisë futbollistike, sidomos kjo e shprehur në jug të vendit, ndërsa komplikacioni i drejtimit me bashki, presidentë e stafe shpesh anonime, gjithnjë ka pasur emërues përplasjen dhe hedhjen e fajit gjetkë, mjaftueshëm për ta bërë klubin/et të futet në qorrsokak. Në këtë situatë, futbolli shqiptar duket i “infektuar” rëndë nga problemet, ku kryesorja është figura e pastabilizuar e trajnerit dhe mungesa e vizionit për një futboll të qëndrueshëm dhe klube të qëndrueshme. Duke folur për këto koncepte, ikona e futbollit shqiptar, Teodor Vaso, ky spartan i ndeshjes së shekullit kundër Gjermanisë në dhjetor 1967, bën një analizë të kujdesshme, larg dogmave e duke drejtuar gishtin në plagë. Sot klubet e jugut të vendit nuk prodhojnë lojtarë për përfaqësuesen, kurse dekada më parë, 70 futbollistë legjenda kanë dalë nga këto qytete.

- Futbolli në të gjithë botën zhvillohet me kohën, përfshi edhe vendin tonë. Por ne kemi ende ca fenomene që janë shqetësuese, midis tyre edhe dhuna dhe fenomene të tjera negative që krijojnë një imazh të keq. Le ta nisim nga derbi Partizani-Tirana, luajtur ditë më parë. Ajo ndeshje ishte projektuar të jetë kartolinë e futbollit shqiptar, por dëshmoi akte dhune dhe ndërprerje të ndeshjes që sollën një imazh mjaft të rëndë. Sipas jush, sa ndikon kjo ndeshje në imazhin e klubeve dhe të vetë futbollit shqiptar?

- Një ndeshje e tillë është një ngjarje që mbart historikisht vlera të jashtëzakonshme e komplekse. Duhet theksuar se këto dy skuadra jo vetëm kanë pasur vlera të larta sportive në futbollin shqiptar, por merreshin shembuj nga ekipet e tjera dhe për pjesëmarrje në skuadrën kombëtare. Tradicionalisht, në rrugë e sipër, në kuadër të rivalitetit sportiv, kishin marrëdhënie të shkëlqyera shoqërore. Shumë lojtarë të Tiranës kanë veshur fanellën e Partizanit për 3-4 vjet nga ku bëhej kalimi edhe në përfaqësuese. E kam njohur nga afër këtë bashkëjetesë se kam qenë lojtar i të dy skuadrave. Disa lojtarë të 17 Nëntorit kaluan tek Partizani, si Spahiu, Pano, Frashëri, Teliti, Osman Mema etj. Ndodhia famëkeqe e fundit ndërmjet dy ekipeve është dhe do të mbetet një njollë e zezë në historinë e tyre. Tifozët duhet të kenë të qartë se fitorja dhe vlera e ekipeve dhe patriotizmi sportiv nuk kanë të bëjë aspak me “luftën” trimërore nëpërmjet bombardimeve me mjete piroteknike. Dashuria për një ekip nuk është goditja dhe baltosja e emrit të tyre, shkatërrimi i impiantit etj. Dikur tifozët anglezë, me vandalizmin e tyre, bënë shkatërrime e plagosje që u shoqëruan me penalitete të rënda, ku ekipeve të tyre u mohohej pjesëmarrja në Europë. Këto ngjarje përsëriten edhe tek ne, me dy klube të lavdishme të futbollit shqiptar.

- Sa e ka dëmtuar futbollin shqiptar aktualisht mungesa e klubeve të traditës?

- Futbolli në Shqipëri është bazuar pjesërisht në dy drejtime plot mangësi, ku prioritetin e kanë pasur vazhdimisht ekipet e kryeqytetit. Megjithatë, janë disa qytete të traditës në jug të vendit që i kanë dhënë futbollit shqiptar shumë legjenda. Është një progres që nuk mund të fshihet e të mohohet, sepse kanë dalë futbollistë të mëdhenj që kanë lënë gjurmë nga këto ekipe. Tradita futbollistike është Vlora, Elbasani, Kavaja, Gjirokastra, Korça e më pak të tjerat. Sot shteti nuk merret më me klubet, bazuar në kategoritë e klubeve. Sot quhen bashki, dikur komitetet ekzekutive. Si kudo sporti funksionon e zhvillohet në bazë të investimeve nga presidentët, bashkitë, pjesërisht nga shteti, apo donatorët dhe sponsorizimet e ndryshme. Sot fuqia financiare e bashkisë së Durrësit është shumë herë më e mëdha se ajo e Kavajës. Dikur Besa kishte financim të njëjtë me Lokomotivën (sot Teuta). Pra, shteti i mëparshëm i kishte të barabarta këto gjëra, kishte të njëjtin financim. Sot financon më shumë ai që ka potencial financiar më të madh. Se di si do të menaxhohet situata për të dalë nga kjo gjendje. Sot kemi një Egnatia, që me një president rivalizon me skuadrat e elitës. Pra jemi në një situatë krejt tjetër. Nëse duam të dalim në një përfundim të vërtetë, duhet të njohim mirë faktin se nga jugu i vendit kanë dalë mbi 70 lojtarë të ekipit kombëtar (1945- 2000, se pas kësaj periudhe s’kam të dhëna), që janë legjenda të futbollit tonë, qoftë në nivel klubesh dhe në ekipin përfaqësues. Nga Vlora 21 lojtarë, Elbasani 13, Kavaja 8, Lushnja 5, Korça 5, Berati 5, Gjirokastra 4, Fieri 3. Kemi të bëjmë me një kontigjent të jashtëzakonshëm që është prodhuar e grumbullohej. Ka dhe lojtarë të tjerë të këtyre qyteteve që kanë qenë të nivelit të përfaqësueses por që nuk kanë mundur të luajnë. Një faktor subjektiv ka qenë krijimi i formacionit të Kombëtares me lojtarë të klubeve të kryeqytetit dhe disa lojtarë nga kontigjenti i mëparshëm s’kanë luajtur sepse kjo dihet. A nuk është shqetësuese kjo? Që nga këto qytete nuk kemi më prodhim futbollistësh cilësorë? Ky problem nuk ka karakter politiko-shtetëror, sepse klubet tani nuk e kanë trajtimin shtetëror. Duhet thënë se këta qytete kanë nxjerrë talente si Teliti, Bakalli, Z.Gjinali, Bajaziti, Topi, M.Haxhiu, V.Ruci, P.Ruci, Taho, Kushta, M.Gjika, K.Çipi, G.Çipi, E.Ibershimi, F.Jorgaqi, Lleshi, Ferko, Bushi, Daiu, Shtini, T.Samsuri, ?eço, Dembo, Rraklli, Maliqati, Mirashi, Majaci, Braho, Gurma, Peqini, A.Bano, U.Xhafa, A.Arbri, Pilika, Xhambazi, Dinella, J.Kaçi, Vaso, Zaho, Hodo, S.Prenga, E.Memushaj, Gjondeda dhe shumë lojtarë të tjerë që u aktivizuan më pak me përfaqësuesen e Shqipërisë. Pra, këta qytete nuk prodhojnë më talente të këtij niveli. Prandaj është shqetësim shumë i madh për të gjithë ne dhe sportdashësit shqiptarë në tërësi që këta qytete nuk prodhojnë më lojtarë të kësaj cilësie.

- Ndryshimi i trajnerit të Kombëtares ka sjellë jo pak pikëpyetje. Duket se këtë herë kemi një trajner që është jashtë shkollës italiane. A mundet një trajner të bëjë diferencën në krye të ekipit përfaqësues?

- Shtetet që kanë financa të fuqishme si Kina, SHBA, Rusia, India etj, paguajnë miliona dollarë për të marrë trajnerët më të mirë të botës që të dalin kampionë bote, ose të Europës, Azisë etj. Por kjo nuk mund të ndodhë kurrsesi. Kjo ka të bëjë me mënyrën e të konceptuarit të pozitës së trajnerit. Sa cilësi të lartë arrin një ekip futbolli është në raport me disa faktorë: me zhvillimin ekonomiko-shoqëror, vendin apo klubet, tradita sportive, masiviteti cilësor i lojtarëve që formojnë 11-shin e klubeve apo të shteteve etj. “Duhen më shumë lojtarë cilësorë, fusha futbolli dhe shumë trajnerë të kualifikuar, ekipe shkencore e shëndetësore në shërbim të ekipeve të futbollit me të cilët do të konkurrojë Franca për të dalë kampione”, - i thanë presidentit francez Shirak kur bëri pyetjen: Pse Franca nuk ka dalë asnjëherë kampione bote? Pra, edhe ne, në qoftë se do të kërkojmë një çështje cilësie edhe me ekipin kombëtar, çështja e trajnerit është çështje, por ai në radhë të parë ka probleme të tjera madhore. Sepse ndryshimi i trajnerit, p.sh tek ne, me përjashtim të kohës së De Biazit nuk kemi pasur (gjetur) atë që kërkojmë. Atëherë, si duhet ta kuptojmë vlerën e trajnerit? Ato ekipe që kanë vlera të përafërta blejnë Mesin, Ronaldon, Mbape, Nejmar, dhe lojtarë të tjerë me emër dhe bëjnë diferencë e dalin kampionë. Diferencën e bën lojtari që blen e jo trajnerët. Trajnerët bëjnë diferencën kur ekipet janë në parametra të përafërta me njëri-tjetrin. Atëherë duhet që me të ardhur një trajner i aftë, mund të konkurrojë edhe të bëjë diferencën falë aftësive të tij. Në këto kondita vlerat e trajnerit rriten (diku te 10-15%), sepse mund të bëjë kombinacione të elementëve, ndërton më mirë se të tjerët 11-shin e formacionit, drejtimin e ekipit në lojë e sipër, si dhe me lojtarë që duhet të blihen nëse merret parasysh kërkesa e tij ndaj klubit. Nuk mund të bëhet bukë gruri me miell misri. Duhen lojtarë nga ata që bëjnë golin dhe ata që pasojnë për të bërë gol. Trajneri zgjedhin më të mirët për këtë mision. Nuk janë kompjuter, çdo vlerë e tyre del nga formimi tekniko-profesional, një gërshetim i të gjithë faktorëve e të vlerave të lojtarëve.

- Ndryshimi i trajnerëve shqiptarë është një problem jo i vogël. Pse është kaq e paqëndrueshme pozita e trajnerit shqiptar?

- Kemi të bëjmë me një çështje dhe një problem që kurdoherë ka qenë shqetësues. Dua ta gjej këtë fenomen duke e krahasuar me shtetet e tjera, por s’mund ta gjej askund. Statistikat tregojnë bindshëm që disa emërtesa përkatëse në afrimin dhe emërimin e trajnerëve janë sjellë nga shkolla tekniko-profesionale pa sens logjik e shkencor. Duhet kuptuar se nuk ka fjalë tjetër përcaktuese për amullinë që shfaqet në emërimin apo largimin e kontigjentit të trajnerëve me vend e pa vend. Rezultatet e gjetura janë produkt i cilësisë së realizimit të disa punëve, të faktorëve që janë dhe nuk janë cilësi e zgjidhjes së tyre. Fillimi i periudhës përgatitore, ndikon cilësisht nga sasia e javëve në dispozicion. Ky faktor lidhet me shpenzimet që kërkohen për kohën e përgatitjes. Por pikërisht këtë kohë në shumë raste e ka në dorë financa e presidentëve. Këta të fundit duhet që t’i japin kohën e duhur periudhës përgatitore të trajnerëve. Sepse në Shqipëri ndodh që shumë ekipe t’i nisin me shumë vonesë dhe kjo është çështje që kërkon përgatitjen e ekipit dhe sigurisë së trajnerit. Çështja e dytë është merkatoja. Largimi dhe blerja e lojtarëve lidhet me shpenzimet që duhet të bëjnë presidentët. Objektivi që kërkohet nga emërtesa në këtë temë mund të ketë emërues të përbashkët me trajnerin (kur bëhet fjalë për të zgjedhur lojtarët). Ndryshimet në përbërjen e ekipit gjatë aktivitetit varen prapë nga financa e emërtesave, ku rolin kryesor e ka presidenti. Por këto probleme e çështje që ndikojnë drejtpërdrejt në aftësimin dhe vijueshmërinë e ekipit janë faktorë determinantë që i japin apo i ulin vlerat punës së trajnerëve. Sepse këtu çdo gjë sa i takon rezultatit matet me aftësitë e trajnerit, duke harruar të gjitha këto probleme të mësipërme që varen nga emërtesat, sidomos në mënyrë të veçantë nga pikëpamja ekonomiko-financiare. Por varet në të njëjtën kohë edhe nga ndërhyrjet e presidentëve dhe/ose emërtesave për të zgjedhur lojtarë apo ndërhyrë në vijueshmërinë e ekipit. Kështu, duke pasur parasysh një problematikë të kësaj natyre, ku skuadra nuk funksionon normalisht, shumë klube dhe emërtesa e  zgjidhin situatën duke ndryshuar trajnerët. Pronarët nuk e kuptojnë se kjo gjë nuk është zgjidhja, madje ndodh e kundërta. Nuk mund të ketë një zhvillim normal të një ekipi pa pasur rrugën e duhur profesionalisht, për ta përgatitur dhe për ta hedhur atë në luftë me ekipet e tjera, të cilët mund të kenë grup më cilësor në këtë kohë që flasim. Pra dalja në dyluftim zbulon dobësinë e këtyre ekipeve. Rrjedhimisht, një pjesë e emërtesave me një veprim të tillë justifikojnë veten duke ia kaluar përgjegjësinë e rezultateve trajnerëve.

- Kontrata me trajnerët e huaj ka diferencë me atë të teknikëve shqiptarë. Të huajt duken më të mbrojtur, apo jo?

- Kontratat me trajnerët e huaj janë përgjegjësi tjetër, që kushtëzon kohëzgjatjen e tyre. Trajnerët e huaj në formimin e tyre kanë parametra të tjerë nga shkollimi, njohja futbollistike e shumë ekipeve të jashtme nga ku mund të marrin edhe lojtarë të kampionateve të ndryshme, veçanërisht të skuadrave në nivelet e futbollit shqiptar. Me përjashtim të disa trajnerëve tanë cilësorë, kontigjentet e tjera të trajnerëve shkollimin paraprak dhe më tej atë tekniko-profesional e kanë jo në nivelin e trajnerëve të huaj. Për kaq sa folëm, në lidhje me trajtesën që i bëhet pozicionit të trajnerit shqiptar, flas nga ana organizative e klubeve, nuk gjendet gjëkundi një shembull i dytë me kaq lëvizje të vazhdueshme në kohë shumë të shkurtra e në kohë të papërshtatshme të lëvizjes së trajnerëve shqiptarë. Unë shpalos këtu pikëpamjet e mia sepse dua që futbolli shqiptar të ketë të ardhme, të jetë cilësor e konkurrues. Ndihem shpesh i keqardhur se si analizat e mia dhe qëndrimi im, që bazohet në shkencën e futbollit, shihet si opozitarizëm. Të bësh oponencë është gjë e shëndetshme, ndihmuese, e jo kundërshti ndaj institucioneve. Oponenca në trajtimin e këtyre çështjeve është parë si frymë pozitive edhe në diktaturë, ku mua mu kërkua një material kritik që në vitin 1973 e të botuar në “Sporti Popullor” në atë kohë. Kjo analizë duhet parë në një formë që të ndikojë në përmirësimin e situatës. Në mënyrë që pozita e trajnerit të jetë më e fortë dhe që vetë stafet teknike të jenë profesionalisht më lart.