“Gdhendja e germave të gjuhës shqipe në shtypshkrimet e Pjetër Budit”, në kuadrin e “Tragë”

Në kuadrin e ligjëratave “Tragë” që organizon Departamenti i Folklorit në Institutin e Antropologjisë Kulturore dhe i Studimit të Artit, u mbajt ligjërata me temë “Gdhendja e germave të gjuhës shqipe në shtypshkrimet e Pjetër Budit”. Studiuesi Yll Rugova, pasi dha një panoramë të veprimtarisë tipografike dhe shtypshkruese shqiptare, bazuar në të dhënat arkivore, u ndal në prodhimin teknik të germave të shqipes që Budi ka përdorur në botimet e tij. Pjetër Budi (1566–1622) botoi katër libra gjithsej gjatë jetës së tij aktive, edhe si misionar për një lëvizje kundër Perandorisë Osmane. Te “Doktrina e Krishtenë” (shtypur në Romë më 1618), ai përdor shkronja me prerje të ngjashme romane si ato te Matrënga. Edhe “Rituali roman” (1621) e “Pasqyra e t’rrëfyemit” (1621) janë shtypur me germa romane. Studiuesi Ylli Rugova argumentoi se te botimet e Budit, e më pas edhe te Bardhi e Bogdani gjejmë vazhdimësinë e germave speciale për tingujt e shqipes për y, z, th dhe dh, që i gjejmë edhe te Buzuku për herë të parë. Te Budi ato ndryshojnë në tip prej Buzukut dhe janë gdhendje të bëra më me kujdes, ndoshta nën udhëzimet e Budit. Rugova e trajton gjerësisht këtë çështje në studimin “Tipografia shqiptare 1555-1912”, studim i hedhur në qarkullim vitin e shkuar (Varg, Prishtinë, 2022). Instituti i Antropologjisë Kulturore dhe Studimit të Artit (IAKSA) është një nga institutet kërkimore, pjesë përbërëse e Akademisë së Studimeve Albanologjike në Shqipëri. Instituti i Antropologjisë Kulturore dhe Studimit të Artit përbëhet nga: Departamenti i Etnologjisë, Departamenti i Folklorit dhe Departamenti i Artit. Zanafilla e IAKSA-së, është në vitin 1947, kohë kur themelohet Sektori i Etnografisë. Pjesë e IAKSA-së janë edhe: Fondi i Kulturës Materiale (1, 2),  Fototeka, Arkivi i Shkruar (i etnologjisë dhe folklorit), Arkivi Audio-Vizual.