There is no end to the scandals for Belinda Balluk, this is how she added €50 million to her "portfolio" for the Arbri Street and the Llogora Tunnel, the report reveals

The government has legally considered the Llogara Pass as one of the most protected areas of the country, but only until the construction of the tunnel began. The dates of the machines of "Gjoka Konstruksion", the company which is building the Llogara Tunnel as a subcontractor, have not only highlighted some violations in the tendering procedures of this tunnel, but also the violation of the law on Protected Areas, where the most vulnerable continues to be the Natural Park of Karaburun. Both violations, that of the Tunnel and the environmental violation of the Natural Park of Karaburun, turn out to have their roots and protection in the offices of the Ministry of Infrastructure and Energy. The show "Vetting" on the television "News 24" brings in this episode some of the behind the scenes with the legal violations by the Ministry of Infrastructure and Energy for the construction of the Llogara Tunnel, a tender organized and directed by the Deputy Prime Minister Belinda Balluku.

The danger to the natural park of Karaburun

What is easily noticeable to those who visit the works in this tunnel is the lack of monitoring of this project, which is slowly undoing the environment and the beauty of the Karaburuni Natural Park. Environmental experts are alarmed by what is happening to the environment there, but it seems that their words have long fallen on deaf ears. According to the environmental expert Olsi Nika: "Protected Areas are always under pressure because it is a space, which in fact presupposes being left undisturbed by human interventions...and in this context they have always been threatened...".

But how did the story begin with the Llogara tunnel?

On June 19, 2020, the Ministry of Infrastructure and Energy would open the international competition for the review of the feasibility study and the design of the engineering project: "Construction of the Llogara Tunnel" with a limited fund of 624 million ALL or 6 million euros. 8 companies participated in the tunnel design competition, of which 6 were not automatically qualified by the Ministry of Infrastructure, due to non-fulfillment of conditions. On October 2020, the public institution would announce the winner of the consortium of companies "SEED Consulting", "InfraKonsult", "iC Consulenten Ziviltechniker GESmbh", "ELEA iC doo" and "IBE dd svetovanje, projektiranje in inzeniring", with an offer of 618 million ALL or about 6 million euros. The merger of the companies "SËS Engineering" spa, "LLAZO" shpk and "NET-GROUP" with an offer of 540 million ALL were also qualified in the competition. The latter is the company of Valter Begajt, the former partner of the former Director of ARRSH, Evis Berberi, - both arrested and under investigation by SPAK for the tenders won by the Albanian Road Authority. After the completion of the competition for the feasibility study, on December 14, 2020, the Ministry of Infrastructure and Energy would open the competition for the first tender for the "Construction of the Llogara Tunnel" in the Orikum-Himarë road section, part of the SH8 Highway (Vlora - Saranda). with a limit fund of 19 billion ALL or 190 million euros. This tunnel is expected to have a length of about 6 kilometers and starts from the bridge of Saint Eliza in the area of ??Dukat to the bridge of Palasa. According to calculations, passing through this tunnel, at a speed of 50-80 km/hour, the time to pass from one side of Llogara to the other will be 7-10 minutes. The tunnel will be connected at its entrance and exit by two bridges. The passage of road transport vehicles in this tunnel will be subject to payment. In the documents of the first tender, it is specified that the company that will be declared the winner will have 37 months, or one month more than three years, to complete the contract. But the competition for the tender, which was later cancelled, would show the first indications of corruption. "Vetting" brings today with facts how companies that have the power and experience to realize such projects were discriminated against in this competition. Specifically, according to the documents, the competing company must demonstrate the technical capacity for the construction of the tunnel, as well as meet some specific conditions.

Tender 1 DST

"In this context, the economic operator must:

a) Demonstrate:

Përvojën e suksesshme si kontraktor kryesor ose partner drejtues në një sipërmarrje të përbashkët, bashkim shoqërish apo shoqatë (JVCA) lidhur me ekzekutimin e të paktën 1 (një) kontrate për ndërtim urash në rrugë, të një natyre dhe kompleksitetin të krahasueshëm me kontratën aktuale, brenda 5 (pesë) viteve të fundit, përpara afatit të dorëzimit të ofertës, kontratë(-a) që përfshijnë minimalisht ndërtimin e 4 (katër) urave me gjatësi për urë prej të paktën 120 m.” Në këtë fazë vjen edhe një pyetje e ngritur nga ekspertët: Përse një kompani garuese në këtë tender duhet të ketë ndërtuar patjetër një projekt me  4 ura, me gjatësi 120 m, kur projektin mund ta realizojë edhe nëse ka ndërtuar një urë me gjatësi 500 m? Por, sipas ekspertëve, problemet në fushën e tenderave nuk janë risi dhe ka disa arsye që vazhdojnë këto probleme. Sipas ekspertit të ekonomisë, Pano Soko: “Problemi me tenderat në Shqipëri, në 99 % të rasteve ka qenë korrupsioni. Tenderat që janë abuzuar sistematikisht vitet e fundit janë dy arsyeja. E para duke rregulluar termat e referencës, temat e tenderit. Si rregullohen, njëllojë si një rrobaqepës që pret rrobën në përmasën e trupit të klientëve. Kështu rregullohen edhe tenderat. Përpilohen kushtet e  tenderit që ato ta marri vetëm një kompani. Hartohen të tilla që të mos ketë asnjë tjetër konkurrentë, asnjë tjetër të mos futet vetëm të fitoj një kompani. Dhe e dyta këtu është normuar këtu që unë fitoj tenderin pa garë. Ne kemi sot më shumë se gjysmëm e tenderave i ka fituar një kompani”. Vet Ligji nr. 162/2020 i Prokurimeve Publike ka si synim të sigurojë mirë përdorimin e fondeve publike dhe të nxisë pjesëmarrjen e kompanive private në procedurat e tenderave. E thënë shkurt, të realizohen projektet sipas kushteve të përcaktuara me çmimin më ekonomik. Madje, ky ligji ka një nen specifik për rastin e diskriminimit të operatorëve ekonomikë.

Sipas Ligjit të Prokurimeve

Neni 2

Qëllim i këtij ligji është:

ç) të nxisë konkurrencën ndërmjet operatorëve ekonomikë;

d) të sigurojë një trajtim të barabartë dhe jo diskriminues për të gjithë operatorët ekonomikë, pjesëmarrës në procedurat e prokurimit publik;

Vetëm duke konstatuar kriteret specifike që janë vendosur te tenderi për ndërtimin e urave, gazetarët e “Vetting” kanë zbuluar faktin se kemi të bëjmë me shkelje të nenit 2 të ligjit të Prokurimeve Publike. Në fakt, kushtet diskriminuese të kontratës do të dilnin në sipërfaqe nga arnimet që iu bënë këtij tenderi nga institucioni. Kjo pasi Ministria e Infrastrukturës parashikonte dorëzimin e ofertave për ndërtimin e tunelit të Llogorasë me 12 shkurt 2021, por e shtyu këtë afat deri në 1 mars 2021. Nga dokumentet e siguruara nga “Vetting”, Ministria ka bërë disa ndryshime për sa u takon kritereve për kompanitë që janë të interesuara për të marrë pjesë në garë. Konkretisht, kanë ndodhur disa ndryshime në kapitullin 12, ku gjenden kushtet specifike të kualifikimit që lidhen me kapacitetet financiare dhe ekonomike.  Aty shpjegohet se për EBITDA-n, që është fitimi përpara interesave, taksave, zhvlerësimit dhe amortizimit, për pesë vitet e fundit, pra për periudhën 2015-2019, ishte vendosur një shifër prej 50 milionë eurosh. Në këtë rast, ky kriter është ndryshuar dhe është ulur në 20 milionë euro. Por Ministria e Infrastrukturës nuk është ndalur me kaq, pasi ka vendosur edhe sqarime të tjera për pjesën e realizimit të një projekti të ngjashëm. Nëse në fillim të tenderit kërkohej që kompanitë të provonin se në 5 vitet e fundit kishin ndërtuar një gjatësi prej 8 kilometrash tunel, atyre, në “arnimin” e projektit, u kërkohet të provojnë se projektin e kanë zbatuar me një afat prej 3 vitesh. Eksperti ekonomisë,  Pano Soko shprehet “Ne kemi ligjin të tillë që i vetmi benefit që mundet të prodhoj është konkurrenca. 70 % e garave janë fituar ku ka marrë pjesë vetëm një konkurrent. Kjo është gara këtu? Kjo nuk është garë. Këtu kemi një lidhje të një kontrate, një marrëveshje mes shtetit dhe një kompanie”.

“Për ndryshimin e dokumenteve”

Megjithatë, grupi i prokurimit të tenderit nën drejtimin e ministres Belinda Balluku nuk është ndalur me kaq. Nëse në fillim të projektit kërkohej që kompania të kishte realizuar punë të ngjashme me një vlerë sa 70% e fondit limit të kontratës, ajo ulet në 50% të fondit limit të kontratës. Pra, kompania duhet të ketë realizuar projekte me vlerë 9,5 miliardë lekë ose 95 milionë euro gjatë 5 viteve të fundit. Edhe pse Ministria ndryshoi kushtet, përsëri asnjëra nga kompanitë nuk arriti që të shpallej fituese për këtë projekt. Një muaj më pas, në prill 2021, Ministria e Infrastrukturës do të anulonte tenderin pasi asnjë nga ofertat e paraqitura nga kompanitë nuk përputhej me kriteret e përcaktuara te dokumentet. Por kjo nuk është hera e parë që tenderat e mëdhenj prodhojnë situata të tilla, të ndryshimeve të mëdha, që shpesh përkojnë vetëm me kërkesat që vijnë nga vetë grupet e interesit. Dyshimet për korrupsion me fondet publike përforcohen nga ndryshimi i dokumenteve, por edhe nga zgjatja e afateve të këtij tenderi. Sipas ekspertit ekonomisë, Pano Soko : “Këto janë normuar, janë bërë brenda ligjit, ç’ka operon i gjithë sistemi. Korrupsioni nuk është se bëhet në nivelin e këtyre poshtë, në kurriz të atyre lart. Po ndërtohet behet gjithë infrastruktura nga ata lart, ata që miratojnë VKM, ata që nxjerrin miratojnë akte normative. Ata ndërtojnë arkitekturën e ata poshtë e vënë në zbatim. Por atë arkitekturë që kanë miratuar këta lart. Ne e kemi korrupsionin në sistem, e kemi që në rrënjë te  “lobet e interesit”.

Kush e supervizon projektin e Tunelit të Llogarasë?

Në dhjetor 2021, Ministria e Infrastrukturës do të shpallte garën për tenderin për mbikëqyrjen e punimeve në ndërtimin e Tunelit të Llogarasë me fond limit 196 milionë lekë ose gati 2 milionë euro. Në tender do të merrte pjesë bashkimi i kompanive “Staki” eltidi dhe “Gjeokonsult & CO”, të cilët do të garonin me bashkimin e kompanive “Hill International” dhe “Net-Group”. Dyshimet e para për favorizim fituesi u shfaqën kur kompanitë “Staki” eltidi dhe “Gjeokonsult&CO” u skualifikuan, pasi nuk plotësonin një nga kushtet e kërkuara në tender, duke i lënë rrugën e lirë “Hill Internacional N.V” dhe “Net-Group”, të cilat në prill 2022 do të shpalleshin fitues me ofertë 194 milionë lekë ose rreth 2 milionë euro. Zv Kryeministrja Belinda Balluku në parlament do të shprehet: “Dua të falënderoj të gjithë supervizoret, kompaninë Hill e cila punon këtu prej kohësh dhe siç e kemi thënë, këtu kemi skuadrat e kompanive turke, skuadrat e kompanive shqiptare dhe supervizionin grek të cilët po bëjnë një punë të shkëlqyer. Duket si një forcë ballkanike që po ndërton një tunel që quhet ‘Long Range’, pra këto 6 km dhe ndërkohë dua të falënderoj të gjithë ekipet e ARSH-së që kanë qenë gjithë kohën këtu në mbështetje dhe kanë mbikëqyrur punimet për të arritur në këtë moment”.Në deklaratën e saj, në fund të janarit të vitit të kaluar, zv/kryeministrja Belinda Balluku, duke përmendur “Hill Internnacional” për supervizimin, do të anashkalonte kompaninë “Net-Grup” shpk, e cila është në pronësi të Valter Begaj, ish-ortak i ish drejtori i Autoritetit Rrugor Shqiptar, Evis Berberit, në kompaninë “DAAM”. Natën e 13 marsit 2024, agjentët e Byrosë Kombëtare të Hetimit do të bastisnin banesat e Evis Berberit dhe Valter Begajt, duke i arrestuar të dy nën akuzën për korrupsion dhe pastrim parash. Ky i fundit, biznesmen dhe ortak me Evis Berberin, është personi kyç që është nën akuzë nga SPAK, pasi ka pastruar paratë e përfituara përmes tenderave të paligjshëm nga ish kreu i ARRSH-së. Njohjet mes Valter Begajt dhe Evis Berberit janë të hershme, ato datojnë përpara se ish-drejtori i ARRSH-së të ngjiste shkallët në Ministrinë e Infrastrukturës dhe Energjetikes. Me emërimin në krye të ARRSH-së, Evis Berberi do t’i shiste aksionet e kompanisë “DAAM” te Valter Begaj, për 1.7 milionë euro, ndërsa vet i kishte blerë për 800 euro. Por Valter Begaj ishte pronar edhe i kompanisë NET-GROUP (ish “B-VAAL ENXHENIERING”), e cila rezulton dhe kompania që ka fituar tendera në mënyrë të paligjshme nga Evis Berberi. Këto të ardhura transferoheshin te kompania tjetër e Begajt, kompania DAAM, e cila sipas Prokurorisë së Posaçme vijonte që të kontrollohej po nga Berberi, pavarësisht shitjes fiktive që ai i kishte bërë aksioneve. Kompania ‘Net-grup’ në këtë periudhë ka marrë një numër të lartë tenderash, ndërsa SPAK ka listuar vetëm 3 tendera me vlerë rreth 1 milion euro. Nga informacionet zyrtare bëhet fjalë për tendera të firmosur në një datë, më 18 prill 2022 me vlera 270 mln lekë, 450 milion lekë dhe rreth 400 milion lekë, të cilat  koicidojnë edhe me tenderin për mbikëqyrjen e Tunelit të Llogarasë. Pasi fitoi këto tendera, “NET-GROUP”, përmes transaksioneve, i kalonte të ardhurat tek kompania ‘DAAM’ shpk, që Evis Berberi e zotëronte në mënyrë indirekte. Këto fitime përllogariteshin në vlerën 223 milionë lekë ose gati 2.2 milion euro. Nga burime konfidenciale, “Vetting” mëson se SPAK ka zgjeruar hetimet, duke vendosur në lupën e investigimit edhe tenderin për supervizimin e punimeve të Tunelit të Llogarasë, që është fituar nga Valter Begaj, miku i Evis Berberit, ish krahu i djathtë i Ballukut. Më datat 1 dhe 29 dhjetor 2022, me anë të dy akteve normative nr.17 dhe 19, në mënyrë të paprecedentë, në cilësinë e zv/kryeministres,  Belinda Balluku do të miratonte ndryshimet në buxhetin e shtetit për t’i shtuar 5 miliardë lekë ose 50 milionë euro te portofoli i ministrisë që drejtonte vet. Sipas Kontrollit të Lartë të Shtetit është konstatuar se miratimi i akteve normative është bërë në tejkalim afati dhe pa analiza të detajuara nga Ministria e Financave, por që përgjegjësitë në këtë rast bien edhe mbi zv. kryeministren Balluku.  Aq më tepër, kur këto 50 milionë euro janë transferuar te Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë, për projekte si Rruga e Arbrit dhe Tuneli i Llogarasë, të dyja projekte të kompanisë “Gjoka Konstruksion”.

But what does the Constitution say about normative acts?

According to Article 101 of the Constitution of Albania, "The Council of Ministers, in case of need and emergency, under its responsibility, can issue normative acts that have the force of law, for taking temporary measures." So, normative acts include emergency needs such as pandemics, energy crises or natural disasters. In April 2022, Albania officially lifted anti-covid measures, while additions to the Ministry of Infrastructure's portfolio for road projects raise questions about how the regulatory act is being used. Some of the projects that have been affected and favored by these changes are related to the company "Gjoka Konstruksion", in the case of the Llogara tunnel. The auditors found at least 20 cases worth about ALL 2.7 billion of registration and partial payments of invoices, which are smaller than the declared value. According to KLSH, this method of payments presents difficulties in identifying the real value requested and these constitute actions, which do not provide certainty for the real value of reported expenses or investments. According to KLSH: "These practices are not in accordance with the law no. 9936 dated 26.6.2008 "On the implementation of the budget system in the Republic of Albania", amended, where the recognition of the expenditure is made at the moment of ascertainment and its payment is made within 30 days." The report reveals that one of the payments that was made partially in violation of the law is related to the transfers for the construction of the Llogara tunnel. According to the data processed by Open Data Albania, the Turkish company "INTEKAR - ASL" has received 15.7 billion lek or about 160 million euros in payments from the Ministry of Infrastructure for the works of the Llogara tunnel.